حرف شمال| دکتر زینب شیخ الاسلامی (مدرس دانشگاه و پژوهشگر)
در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری در بخش تولید ایران با نوسانات ساختاری و عدم قطعیت‌های اقتصادی و سیاسی مواجه شده است. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، سرمایه‌گذاری ثابت واقعی در سال ۱۴۰۱ به ۲۷۵ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به سال قبل رشد ۶.۷ درصدی داشت. با این حال، طی یک دهه گذشته، روند کلی سرمایه‌گذاری نزولی بوده و از ۱۷۰ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۰ به ۹۳ هزار میلیارد تومان کاهش یافته که بیانگر فرسایش تدریجی زیرساخت‌های تولیدی کشور است.
در حوزه سرمایه‌گذاری خارجی، در سال ۱۴۰۱ ایران توانست ۴.۱۹ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کند؛ اما بخش صنعت، معدن و تجارت تنها ۳۸۲ میلیون دلار جذب کرده که نسبت به سال قبل ۸۳ درصد کاهش یافته است. این کاهش شدید، نشانه‌ای از شکنندگی فضای سرمایه‌گذاری در ایران است که بیش از آن‌که به ظرفیت‌های داخلی متکی باشد، تحت تأثیر بی‌ثباتی سیاست‌گذاری و نبود چشم‌انداز روشن اقتصادی است.
برای احیای تولید، ضروری است که ایران به جای تمرکز صرف بر سیاست‌های مالی کوتاه‌مدت، به اصلاحات بنیادین اقتصادی از جمله کاهش مداخلات قیمتی، تضمین حقوق مالکیت، تقویت تامین مالی مردمی (مانند تأمین مالی جمعی) و شفاف‌سازی قوانین مالیاتی و گمرکی بپردازد.
فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه‌های تولیدی ایران:
۱-صنایع غذایی و کشاورزی فرآوری‌شده:
ایران دارای رتبه‌های برتر جهانی در تولید زعفران، پسته، خرما، سیب و انگور است. اما سهم پایین محصولات فرآوری‌شده در صادرات نشان از ظرفیت‌های مغفول‌مانده دارد. با سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی (کنسرو، عصاره‌گیری، خشک‌کردن و بسته‌بندی) می‌توان ارزش افزوده بالا و بازار صادراتی پایدار به دست آورد، به‌ویژه در کشورهای حاشیه خلیج فارس، آسیای مرکزی و حتی روسیه
۲-پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی نفت و گاز:
به‌رغم تحریم‌ها، ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز جهان است. توسعه زنجیره ارزش در حوزه پتروشیمی، پلیمرها، و مواد اولیه صنایع پایین‌دستی همچنان سودآور و راهبردی است.
۳- صنایع دارویی و تجهیزات پزشکی:
افزایش جمعیت، روند سالمندی و نیاز روزافزون به خدمات سلامت، بازار دارو و تجهیزات پزشکی را جذاب کرده است. با حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تسهیل واردات مواد اولیه، این بخش مستعد رشد است.
۴-تکنولوژی و اقتصاد دیجیتال:
رشد استارتاپ‌ها، گسترش زیرساخت‌های اینترنت و تقاضای رو به رشد برای خدمات آنلاین، ایران را به بستری مناسب برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی چون فین‌تک، آموزش آنلاین، و تجارت الکترونیک تبدیل کرده است.
۵-انرژی‌های تجدیدپذیر:
در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، ایران دارای پتانسیل تولید ۶۰ گیگاوات برق خورشیدی و بادی است، در حالی که ظرفیت نصب‌شده فعلی کمتر از ۱ گیگاوات است. سرمایه‌گذاری در احداث نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، تولید پنل، باتری و تجهیزات ذخیره‌سازی برق، در سال‌های آینده سودآوری بالا به همراه خواهد داشت؛ به‌ویژه در مناطق محروم با زیرساخت ضعیف. با بحران انرژی، خشکسالی و مصرف بالای سوخت فسیلی، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی در ایران – به‌ویژه در استان‌هایی مانند کرمان، یزد و سیستان – به یک ضرورت اقتصادی و فرصت سرمایه‌گذاری تبدیل شده است.